Lezingen
Lezingen
Ik ben bereid voor groepen lezingen te houden over een aantal onderwerpen. De meeste hangen samen met mijn vakgebied (Nieuwe Testament, deuterocanonieke of apocriefe boeken en Vroege kerkgeschiedenis). Ik heb me uitgebreid bezig gehouden met vragen rond het geweld in de Bijbel. Door religieus gemotiveerd geweld in onze eigen tijd is dit thema buitengewoon actueel geworden.
De laatste jaren ben ik betrokken geraakt bij de vragen van geloof en duurzaamheid. Vanuit mijn eigen vakgebied heb ik onderzocht of de Bijbel een boodschap heeft voor onze tijd waarin we tegen de ecologische grenzen van onze wereldsamenleving zijn gebotst.
Sommige thema’s lenen zich goed voor een serie avonden. Overal waar sprake is van ‘avonden’ kan ook ‘morgens’ of ‘middagen’ gelezen worden.
Voor contact kunt u bellen: 0183.769071 of mailen: sjanse apenstaartje xs4all.nl
De vergoeding voor een avond is het bedrag dat in de Protestantse Kerk in Nederland ook geldt voor een preekbeurt: 148 euro, exclusief reiskosten Openbaar Vervoer.
- Duurzaam leven met behulp van de Groene Catechismus
In februari 2024 is mijn boekje Groene catechismus uitgekomen. Het is een boekje waarin in vraag- en antwoordvorm iets wordt gezegd over duurzaamheid, Bijbel en geloof en vooral wat de verbanden tussen deze drie zijn. Het boekje geeft praktische informatie, maar wil vooral een weg wijzen naar de praktijk van duurzaam, groen-gelovig leven. Hoe doe je dat? Wat weerhoudt je om zo te gaan leven? En vooral: wat kan je erbij helpen
2. Eenvoudig leven
Samen met Bert de Leede, Koos van Noppen, Jacques Schenderling en Paul Schenderling heb ik een boek geschreven over Bijbel en duurzaamheid: Eenvoudig leven. Bijbelstudies over het goede leven. De schrijvers laten in deze Bijbelstudies zien dat de Bijbel onze problemen van klimaatverandering en zeespiegelstijging natuurlijk niet kent, maar toch wel iets te zeggen heeft over duurzaam leven. Naast de acht Bijbelstudies staan er ‘groene levensverhalen’ in van mensen die proberen ernst te maken met deze boodschap en vertellen hoe ze duurzaam leven. De schrijvers vinden het belangrijk om niet vanuit een zure zuinigheid te zeggen wat er allemaal niet meer mag als je duurzaam leeft, maar om te laten zien wat we al hebben. Dan hoeft er een heleboel niet meer. Gespreksvragen en praktische hints maken dit boekje geschikt voor gespreksgroepen. Zo wordt bijvoorbeeld gevraagd: Teken eens een blad van een boom na en ontdek de schoonheid ervan. Nodig een imker uit om iets over bijen te vertellen. Vraag aan je kerkenraad of er beleid is om duurzaam leven te stimuleren. Mensen ontdekken steeds meer dat we op deze grote voet niet verder kunnen. We moeten het alleen nog omzetten in een andere levensstijl. Heel concreet, heel praktisch. Dit boekje wil daarbij helpen. Het boek is uitgegeven bij Kok Boekencentrum in Utrecht, telt 125 pagina’s en kost 12,99 euro.
Ik ben bereid om een avond te komen naar kringen die met dit boekje willen werken. Dat kan de eerste avond zijn, ook de laatste, en ook ergens een avond in het midden. Daarnaast kan dit thema ook, los van kringavonden, op een gemeenteavond aan de orde komen. Zie de volgende lezing.
3. Leven in de tijd van code rood
De laatste tijd houden de vragen van duurzaamheid en levensstijl me steeds meer bezig. Ongetwijfeld omdat ik als opa van vier kleinzonen vaak denk over de tijd waarin zij opgroeien. Is er voldoende besef van urgentie in de samenleving? En hoe zit dat in de christelijke gemeente? Wat betekent dit voor onze levensstijl? Daarover gaat het in deze lezing. Vanuit de Bijbel en de christelijke traditie wil ik een paar lijnen trekken die ons helpen ons standpunt (en onze levensstijl!) te bepalen. Mijn bedoeling is niet om mensen een zware last op te leggen: er is veel om van te genieten zonder dat we naar de Canarische eilanden vliegen.
Zie ook S. Janse, ‘Mijn groene bekering’, Trouw, Letter &Geest, 31 aug. 2019 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/ik-kan-nog-bezuinigen-op-de-kaas-zie-ik~bc3ecc0c/
4. De apocriefe of deuterocanonieke boeken
In 2009 is er bij Boekencentrum, Zoetermeer een boek van mij uitgekomen over dit onderwerp: De Apocriefen. Het is een studie over de apocriefe of deuterocanonieke boeken: de boeken die wel in de rooms-katholieke bijbeluitgaven staan, die ook nog in de oude Statenbijbel stonden (weliswaar met een voorafgaande waarschuwing), maar langzamerhand verdwenen zijn uit de protestantse bijbeluitgaven. Hier komen pareltjes van vertelkunst als Tobit en Judit aan de orde, de Wijsheid van Salomo en de Wijsheid van Jezus Sirach, allerlei toevoegingen aan de Hebreeuwse boeken Ester, Daniël en Jeremia en natuurlijk ook de eerste twee boeken van de Makkabeeën. In deze studie (niet alleen voor theologen bedoeld) geef ik de inhoud en de boodschap van deze boeken weer en belicht de vaak ingewikkelde historische achtergronden. Steeds keert de vraag terug op welke manier deze boeken schakels tussen Oude en Nieuwe Testament zijn. Aan het begin staat een historische inleiding en aan het eind gaat de auteur in op de vraag waarom deze boeken de (protestantse) canon niet gehaald hebben en welke plek ze in de kerk verdienen. Een handboek voor wie meer over deze interessante literatuur wil weten.
Ik ben bereid om hier één of meer avonden over te geven.
Bij één avond kan het thema toegespitst worden op de vraag waarom deze boeken niet in de protestantse canon zijn terechtgekomen en of ze misschien toch niet meer aandacht verdienen die ze tot nu toe krijgen.
Bij meer dan een avond is het mogelijk een aantal van deze boeken te bespreken. Daarbij komen natuurlijk ook de historische achtergronden naar voren en de vragen van de canoniciteit.
5. Religie, haat en geweld
Religie is in staat daden van grote zelfopoffering en naastenliefde in een mens boven te roepen, maar evenzeer het vuur van de totale vernietiging aan te wakkeren. We worden er alle dagen mee geconfronteerd. Op deze avond gaan we terug naar de bronnen van jodendom, christendom en islam en ontdekken we hoe teksten en personen uit oude tijden religieuze haat en geweld kunnen aanwakkeren, maar ook dat er binnen de religies tegenbewegingen zijn die vredestichtend werken. We hopen op deze manier meer zicht te krijgen op het moderne verschijnsel van het religieuze geweld.
6. Geweld in de Bijbel 
Religie en geweld hebben een dubbele verhouding. Vanuit religieuze motieven kunnen mensen grote daden van opofferingsgezindheid verrichten, maar ook de afschuwelijkste aanslagen plegen. Het is een buitengewoon actueel thema waar we dagelijks mee geconfronteerd worden. In het najaar van 2006 is er een boek van mijn hand verschenen over geweld in het Nieuwe Testament: De tegenstem van Jezus. Daarin zet ik in met de vraag: Hoe moeten we gewelddadige teksten uit het Oude Testament lezen? Hoe is het mogelijk dat volgens de bijbelschrijvers God opdracht geeft om hele volkeren en steden, soms inclusief vrouwen en kinderen uit te roeien? Er zijn trouwens ook andere geluiden in het Oude Testament, die spreken van vrede.
Vervolgens komt de vraag naar voren: Hoe stond Jezus tegenover gebruik van geweld? Wat zegt de bergrede daarover? In het bijzonder kijken we hoe Jezus stond tegenover geweld om het Koninkrijk van God te realiseren. Tenslotte kijken we ook naar de keuzes die de eerste christenen, bijvoorbeeld Paulus, op dit punt maakten.
7. Monotheïsme en geweld
IS beïnvloedt niet alleen de politiek, maar ook de theologie. Een aantal jaren geleden is de discussie losgebarsten over de vraag of religie niet de grote schuldige is aan het geweld in deze wereld. En dan vooral de monotheïstische religies: jodendom, christendom en islam. Zit de intolerantie niet in het hart van deze religies: iedereen moet en zal deze God vereren en dienen, want Hij is de enige? In Nederland verdedigt de rechtsfilosoof Paul Cliteur dit standpunt. In een boek dat eind 2016 uit is gekomen, ga ik daarop in en probeer ik het gelijk en het ongelijk van dit standpunt aan te geven.
8. Die vreselijke Paulus
Voor veel mensen buiten en binnen de kerk is Paulus geen sympathieke figuur. Is hij niet een starre dogmatische fanaat die homo’s en vrouwen discrimineert? En dat alles op een zeer autoritaire manier? Deze discussie staat in een breder kader: hoe waarderen we meningen die in onze tijd afgekeurd worden, maar in vroeger eeuwen gemeengoed waren? Wie Paulus in het raam van zijn eigen tijd leest krijgt een veel genuanceerder beeld van de apostel en komt uitspraken op het spoor waar we in onze tijd nog steeds mee vooruit kunnen. Ook als het gaat om homo’s en vrouwen.
9. Heeft Paulus echt wat tegen homo’s?
De apostel Paulus staat bepaald niet bekend als homo-vriendelijk. In zijn Brief aan de Romeinen keert hij zich tegen mannen die het met mannen doen. Hoe gaan we met zulke teksten om in onze tijd waarin nieuwe wetenschappelijke en maatschappelijk inzichten over homo- en heteroseksualiteit gegroeid zijn? We zitten midden in de discussie over inzichten uit het verleden die niet meer de onze zijn. Denk aan racisme en slavernij. In alle discussie daarover ontdekken we langzamerhand dat we denkers en schrijvers moeten verstaan en beoordelen binnen het raam van hun tijd. Welke inzichten bestonden er in Paulus’ tijd over liefde tussen mensen van hetzelfde geslacht? Hoe dachten Joden daarover en wat schreven de heidense filosofen en dichters over dit onderwerp? Dat levert een buitengewoon interessante zoektocht op naar de klassieke wereld, een samenleving waarvan we de sporen kunnen volgen tot in onze tijd toe. En voor christenen die de Bijbel als een gezaghebbend boek zien, blijft het de vraag wat de betekenis van Paulus’ woorden voor ons is.